Bankmonitoring en privacy

De Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming (EDPS) heeft kritiek geuit op plannen voor een nieuwe aanscherping van de antiwitwasaanpak op Europees niveau. Ook in Nederland maken veel deskundigen zich zorgen over een wetsvoorstel met een vergelijkbare inhoud, namelijk de Wet plan van aanpak witwassen.

EDPS-waarschuwing

Gegevensbeschermingstoezichthouders op nationaal en Europees niveau zijn van mening dat de aanscherping van financiële controlemaatregelen (AML / CFT - Anti-Money Laundering / Combating the Financing of Terrorism) een grove schending is van de privacyrechten van klanten van banken en andere financiële instellingen. Dit kan er met name toe leiden dat mensen zonder enige reden de mogelijkheid wordt ontnomen om een ​​rekening te openen. Een reeds bestaande bankrekening kan worden geblokkeerd op basis van bijvoorbeeld religieuze overtuiging. Gezondheidsinformatie en andere soortgelijke gevoelige gegevens kunnen echter zonder reden worden gedeeld.

Eind maart waarschuwde de European Data Protection Board (EDPS) het Europees Parlement, de EU-Raad en de Europese Commissie over de risico's van aanscherping van de anti-witwasmaatregelen: “De nieuwe regels hebben betrekking op zeer grootschalige en diepgaande gegevensverwerking, wat leidt tot massaal toezicht op klanten door banken”, - overweegt Andrea Jelinek, voorzitter van dit toezichtsorgaan.

Banken streven naar een grotere efficiëntie van het financiële toezicht

Brussel wil banken en andere financiële instellingen geven meer mogelijkheden om gegevens met elkaar te delen. Dit zou de efficiëntie voor banken verhogen en het gemakkelijker maken om: a) verdachte transactiepatronen te identificeren, b) klantenonderzoek (KYC) uit te voeren.

“Momenteel besteden we 95% van onze tijd aan het onderzoeken van signalen die onze aandacht niet verdienen.”, - Hij spreekt Helene Erftemeijer, Sectorcoördinator Witwassen bij de Nederlandse Vereniging van Banken. “Als we de middelen van banken combineren met de middelen van staats- en opsporingsinstanties, kunnen we criminele geldstromen beter opsporen”.

Enorme kosten en boetes

Met de introductie van nieuwe manieren om witwassen tegen te gaan, hopen banken de kosten die ze nu maken te verminderen. Volgens de laatst beschikbare gegevens per eind 2021, banken hebben 13 medewerkers in dienst om gevallen van witwassen en terrorismefinanciering op te sporen. Het kost 1,4 miljard euro. “Daardoor werd slechts 368 miljoen euro in beslag genomen bij de criminelen. Het is volkomen disproportioneel."zegt Erftemeyer.

Bovendien krijgen banken veel kritiek vanwege tekortkomingen in hun antiwitwassystemen. Zoals wij писали, kreeg ING Bank in 2018 een boete van € 775 miljoen en geeft nu toe dat ze fondsen en verenigingen die een aanvraag indienen voor het openen van een rekening niet naar behoren heeft gecontroleerd. Alle grootbanken in Nederland werden beschuldigd van oneigenlijk klantenonderzoek om financiële en economische misdrijven te voorkomen. In 2019 is er onderzoek gedaan naar de ABN Amro bank: als resultaat kwam de bank met het parket overeen om 480 miljoen euro te betalen. De dreiging van een boete van de toezichthouder ging ook niet om de Rabobank heen: na een waarschuwing van De Nederlandsche Bank, de toezichthouder van de staat, trok de Rabobank 249 miljoen euro uit om de beheersing van witwassen te verbeteren.

Massaal delen van informatie

De toepassing van wetgevende innovaties ter bestrijding van het witwassen van geld zal een grootschalige uitwisseling van informatie tussen bedrijven en overheidsinstanties mogelijk maken. De European Data Protection Board (EDPS) is hier echter fel op tegen en noemt het een grove schending van privacyrechten. Ook vertegenwoordigers van dit toezichthoudend orgaan waarschuwen voor het risico dat banken kunnen mensen illegaal op een zwarte lijst zetten en hun toegang tot financiële diensten volledig blokkeren.

Risico op religieuze discriminatie

Op nationaal niveau mengde de coördinator antidiscriminatie en racisme zich in de discussie over AML/CFT Rabin Baldewsinghwaarschuwing voor het risico van discriminatie van moslims. In dagblad Trouw noemde Baldevsingh Ramadan als voorbeeld. Bij moskeeën en iftars worden vaak donaties ingezameld, maar banken vinden deze herkomst van geld verdacht. Als gevolg hiervan hebben moslims meer kans om zaken te doen met de compliance-afdelingen van banken, waardoor ze verdacht worden van witwassen of terrorisme.

Erftemeyer van de bankenvereniging daarentegen meent dat ongegronde verdenking het lot is van het huidige systeem van financieel toezicht. “Als iemand bijvoorbeeld ijs koopt in Jordanië, moeten we vragen gaan stellen. Jordanië is immers door de EU geïdentificeerd als een land met een hoog risiconiveau, dus een grondiger onderzoek naar klanttransacties is vereist. In feite is deze persoon waarschijnlijk gewoon op vakantie. Volgens banken wordt de nieuwe regeling handiger. “Door informatie met elkaar te delen, kunnen we beter in kaart brengen waar de echte risico’s zitten en goede burgers met rust laten.”zegt Erftemeyer.

Wetsplan van aanpak witwassen

Deskundigen hebben dezelfde bezwaren tegen de Nederlandse Wet Actieplan Witwassen als tegen wetgevende initiatieven op pan-Europees niveau. De kern van het wetsvoorstel is om de bevoegdheden van banken en andere financiële instellingen verder uit te breiden. Katja Mur, voorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), zei: "Het is geweldig dat iedereen in Europa het unaniem eens is over de antiwitwaswetgeving."

AP heeft bijvoorbeeld grote bezwaren tegen het opslaan van banktransacties van alle rekeninghouders in één centrale database. Ook waarschuwt de toezichthouder voor het risico van 'bankfraude' vanwege de grote hoeveelheid uit te wisselen gegevens. En net als de coördinator antidiscriminatie en racisme wijst de Autoriteit Persoonsgegevens op de gevaren van algoritmen die mensen classificeren en mensen ongepast labelen.

Met name de de mogelijkheid bestaat dat mensen die door de ene bank ten onrechte als risicovolle klant worden aangemerkt, ook bij alle andere banken een kruisje naast hun naam krijgen Nederland. Het kan voor zulke mensen bijna onmogelijk worden om waar dan ook een bankrekening te openen.

De discussie over nieuwe benaderingen voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering is dus in volle gang. Wat zal zwaarder wegen: de voordelen van financieel toezicht of de principes van privacy? We zullen het snel weten!