Agar siz Internetda firibgarlar tomonidan aldangan bo'lsangiz, tushkunlikka tushmang. Ko'pincha o'g'irlangan pulni firibgarni yangi usullar bilan javobgarlikka tortish orqali qaytarish mumkin.
Firibgarlik holatlari to'lqin kabi ko'paymoqda
Tvente universiteti (Universiteit Twente) tomonidan o'tkazilgan tadqiqot shuni ko'rsatdiki, 2020 yilda Niderlandiyaning har oltinchi aholisi firibgarlik qurboni bo'lgan. Firibgarlikning asosiy qismi Internetdan foydalangan holda sodir bo'ladi.
Firibgarlikning eng keng tarqalgan turi quyidagilardan iborat: xaridor tanlangan mahsulot uchun to'laydi, lekin xaridlar unga yetkazilmaydi. Har kuni ichki ishlar organlariga ushbu usul bilan pul o‘zlashtirganlik bo‘yicha 200 ga yaqin arizalar kelib tushadi. Biroq, aldangan gollandlarning aksariyati firibgarlarni javobgarlikka tortish imkoniyatidan hafsalasi pir bo'ladi. Politsiyaning bunday mayda jinoyatlarni tergov qilishga vaqti ham, odamlari ham yo'q. Soxta da'volarning aksariyati bekor bo'lib qoladi va natija bermaydi.
Internet firibgarlari tomonidan o'g'irlangan mablag'larni qaytarish uchun kurashning yangi usuli
To'g'ridan-to'g'ri javobgarlik tashkiloti (Service Organisatie Directe Aansprakelijkstelling (SODA)) va Sud ijrochilari milliy assotsiatsiyasi (Landelijke Associatie van Gerechtsdeurwaarders (LAVG)) Internetdagi firibgarlik qurbonlari huquqlarini himoya qilishning yangi usullarini sinab ko'rmoqda. Ularning usullari ko'pincha pulni qaytarishga va firibgarni javobgarlikka tortishga imkon beradi. Ushbu tashkilotlarning xizmatlari uchun to'lov ham firibgarlarga tushishi muhimdir. Ushbu tajribada politsiya ham ishtirok etadi.
Biz onlayn firibgarlarni to'g'ridan-to'g'ri javobgarlikka tortish haqida gapiramiz. Usulning mohiyati shundan iboratki, jabrlanuvchining o'zi sud orqali pul mablag'larini qaytarishni talab qilgan va politsiya tergovining tugashini kutmagan. 2021-yilda tajribada internet-firibgarlikning 200 nafar qurboni ishtirok etdi. Politsiya firibgarlar haqidagi ma'lumotlarni SODA va LAVG kompaniyalariga topshirdi, ular sudda firibgarlik qurbonlarining manfaatlarini himoya qilishdi va qarorlar qabul qilingandan keyin pulni qaytarishga yordam berishdi. Jabrlanganlarning yarmi o'g'irlangan mablag'larni to'liq qaytarishga yoki firibgarlar bilan pul mablag'larini qisman qaytarish to'g'risida shartnoma tuzishga muvaffaq bo'lishdi. Ishlarning chorak qismi hali ham sudlar tomonidan ko'rib chiqilmoqda, shuning uchun firibgarlarga nisbatan undirish choralari hali ko'rilmagan.
Tajriba, ayniqsa, internetda soxta xaridlar va sotish holatlariga qaratilgan. Eksperiment shartlariga ko‘ra, jinoiy javobgarlikka tortilgan firibgarga nisbatan bir nechta shikoyatlar kiritilishi va uning aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlariga (giyohvandlar, mol-mulki allaqachon tashqi nazorat ostida bo‘lgan bankrotlar, voyaga etmaganlar) mansub emasligi talab qilingan.
Eksperimentga firibgarlardan jabrlanganlar banklardan ulardan o‘g‘irlangan pullar o‘tkazilgan hisobvaraq egasining ismi va manzili to‘g‘risida ma’lumot talab qilish huquqini olgani yordam berdi. Ushbu ma'lumotlar bilan siz advokatlar, kollektorlar yoki sud ijrochilari bilan bog'lanishingiz mumkin.
Hozirgacha LAVG sud ijrochilari WhatsApp-dagi firibgarlik holatlarini ko'rib chiqdilar. Zarar 1000 dan 8000 evrogacha bo'lgan. Ishlarning yarmida pulni oluvchi bilan ularni jabrlanuvchilarga qaytarish to'g'risida kelishib olish mumkin edi. Agar firibgar rozi bo'lmasa, ish sudga boradi. Sud qarori bilan firibgarlarning transport vositalari va pul mablag‘lari hibsga olinib, jabrlanuvchilarga o‘tkazib berish uchun olib qo‘yilmoqda.
Internetdagi firibgarlik bo'yicha Milliy ishonch telefoni (Landelijk Meldpunt Internetoplichting) xodimi Gijs van der Lindenning aytishicha, to'g'ridan-to'g'ri javobgarlik tajribasi juda foydali, chunki internetdagi firibgarlik portlashiga chek qo'yish kerak. Har bir firibgar politsiya yoki sud ijrochisi uning eshigini taqillatishini bilishi kerak. To‘g‘ri, Gijs van der Lindenning so‘zlariga ko‘ra, yirik firibgarlar ko‘pincha “pul xachirlari” deb ataladigan vositalar yordamida javobgarlikdan qochishadi. Bular aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlariga mansub pul mablag'larini soxta oluvchilar, ularning hisob raqamlariga pul qabul qilib, haqiqiy firibgarlarga o'tkazmoqda.
Biroq, Gijs van der Linden SODA va LAVGning firibgarlarni to'g'ridan-to'g'ri javobgarlikka tortishdagi yutuqlari haqida shunday deydi: "Bu yaxshi natija, chunki aks holda bu qurbonlar hech narsa olmagan bo'lar edi".
Nashr qilingan sana: 06.04.2022.
